ايرواندا آذربايجان مطبوعاتي نين تمل داشي: " لک-لک " ساتيريک ژورنالي
شفق ناصير
ژورنال بوتؤولوکده ادبيات ساحهسينه بوتون سايلاريندا گئنيش يئر وئرميشدير. " لک-لک " ، " هردمخيال " ، " يئتيم جوجه " ، " کئيفلي " ، " جينني " ، " شئیطان " ايمضالي شئعیرلرين مؤوضوسو سويداشلارينين معنوي حياتيندا مدني گئريليگين تنقيدي و ايفشاسينا حصر ائديلميشدير. اکثر سايلاردا " تاققيلتي " باشليغي ايله وئريلميش دؤردلوکلر اؤزلوگونده گئنيش بير مؤوضونو عکس ائتديرمهسهده، خالقين ديقتيني جمعيتده مؤوجود اولان ايجتيماعي قوصورلارا يؤنلدير. بونلاردان بير نومونه:
غرق اولمالي اولساندا
دنيزلرده بوغولسان،
هئچ اولماسا دا مومکون
اگر ساحيله چيخماق.
نامرد الينه وئرمه الين،
ترکي-حيات ائت،
نامرد اليني توتماقدان
افضلدي بوغولماق.
بورادا ايفاده اولونان دنيز، اينسانين ساحيله چيخماق جهدي حياتدا دوزگون يول سئچمهسي معناسيندا ايفاده اولونموشدور. بونونلا دا مؤليف اينسانا مردليک، موباريزليک روحونو آشيلاماغا چاليشير، ايجتيماعي شوعورا تاثير ائدير، نامردين بدخاه اوبرازيني چکير. بئله ييغجام، ساده فيکيرلرده مؤليف ايجتيماعي شوعورا تاثير ائتمهيه چاليشير. اوياديجي تاثيره ماليک اولان بو فيکيرلر طبيعي کي، اينسانلارين حياتيندا موعين معنادا اهميت کسب ائديردي. بو " تاققيلتيلار " غفلتده اولان ميللتين اويانيب اؤز حاليني دوغرو-دوزگون درک ائتمهسي، اونلاردا يئنيليگه هوس اوياتماسي باخيميندان اوغورلو تاپينتيلار اولاراق ياددا قالير.
ژورنالين سايلاريندا وئريلميش " سياسي لوغتلر " ده ايرانين سياسي حياتيندا باش وئرن حاديثهلر ديقته چاتديريلير. عوموميتله، ايران حياتيني، جنوبلو سويداشلارينين ايجتيماعي حاللاريني " لک-لک " ده اؤز نؤوبهسينده رئالليق پريزماسيندان ايشيقلانديرير. مکتوب فورماسيندا وئريلن فئليئتون، ساتيريک مقاله و خبرلر - " تيفليسدن مکتوب " ، " ماکودان " ، " اوردوباد " ، " گنجه " ، " مرنددن مکتوب " يازيلاري " لک-لک "اين ياييلما آرئالينين، نوفوذونون گئنيش اولماسينا، هم ده زامانيندا آکتوال اولان مسلهلره يئني فورما و مضموندا موناسيبت بيلديرمهسينه گؤره بؤيوک ماراغا قاديردير.
ژورنالين اونونجو سايينا " لک-لک " جان وئرير " آدلي اوشاقلار اوچون نظمله يازيلميش بير کيتابچا دا علاوه اولونموشدور. بو آللئقوريک حئکايتده گؤزوباغلي خالقين بوتون ايجتيماعي پروبلئملرينه موناسيبت بيلديريلير. ژورنال علمدن، تحصيلدن محروم اولان بالالارين آجي عاقيبتيني سؤيلهيير. قوماربازي، شرابخورو تنبئه ائدير. جمعيتين عيبلريني آچماقلا اوشاقلاري گؤزوآچيق، علملي، تحصيللي اولماغا سسلهيير.
اؤزونون فعاليتي دؤورونده هر جوره چتينليکلرله اوزلهشن ج.عسگرزاده ژورنالين نشريني داوام ائتديره بيلمهيهجکلريني باشا دوشوردو. جمعي بير نؤمرهدن سونرا، 12-جي ساييندا ژورنال " ايخطار " باشليغي ايله اوخوجولارينا موراجيعتله يازيردي:
" بعضي سببلره گؤره بير نئچه نؤمره دن سونرا داها " لک-لک " مجموعه سي چيخماييب، اونون عوضينده " لک-لک " موشتريلرينه يئنيدن نشر ائديلهجک " چينقي " ناميندا مجموعه گؤندريلهجکدير. مؤحترم موحريرلريميز و قارئلريميز همين " لک-لک " مجموعهسينين قاپانيلماسيني نشريهميزين تنززولونه حمل ائتمهييب، بلکه " لک-لک " عوضينه داها دا موکممل بير صورتده چيخاراق " چينقي " مجموعهسيني نفيس کاغيذ اوزرينده درج ائديليب، داها پارلاق و مؤحکم اولماسيني نظره آلماليديرلار.
بو يئني نشر اولونان " چينقي " مجموعهسي علي محزون حاجي زينالعابدينزاده و " لک-لک " موديرلريندن جاببار عسگرزادهنين تحتي-موديريتلرينده اولوب، ايروانين بير نئچه معاريفپرور جاوانلاري نين ماددي و معنوي کؤمکليکلري ايله نشر اولوناجاق.
عوموم قارئلردن توقع اولونور کي، اگر " چينقي " مجموعهسي نشري بيزدن آسيلمايان سببلره گؤره بير نئچه هفته تاخير اولونارسا، صبيرسيزليک ائتمهييب، بيزلري معذور توتسونلار. " لک-لک " اعلانيني درج ائدن قزئتهلردن توقع اولونور يئنيدن يازديغيميز قرار ايله " چينقي " مجموعهسينين اعلانيني وئرسينلر " .
بو، اصلينده بير ايستعفا خبردارليغيايدي. اونون باغلانيلماسي سببلري اؤز شرحيني تامام آچماسا دا، مسلهنین باشقا بير طرفي، ژورنالين يئني آدلا، هم ده داها موکممل، پارلاق بير شکيلده اوخوجولارينا تقديم ائديلمهسي وعدي، ايستگي ماراقلا قارشيلانير. بو باره ده بير قدر سونرا.
بورادا بير حاشيه:
بو گون آذربايجان دؤوري مطبوعاتينا داير بيبليوقرافيق گؤستريجيلري تدقيق ائدهرک اوزه چيخاران بير سيرا تدقيقاتچي عاليملريميزين، او جوملهدن ن.آخوندوو، ز.موصطافايئوا، س.روستمووانين موختليف ايللرده نشر ائتديرديکلري بيبليوقرافييا کيتابلاريندا بعضي مطبوعات گؤستريجيلري نين آدلارينا راست گلمهسکده، اينقيلابا قدرکي و اينقيلابدان سونراکي دؤوري مطبوعاتدا اونلاردان بير چوخو حاقدا معلوماتلارلا قارشيلاشيريق. بو، هر شئيدن اول مؤليفلرين اؤزلرينين ده قئيد ائتديگي کيمي، آختاريش مکانلاريندا، آرخيولرده، کيتابخانالاردا نوسخهلري الده اولان دؤوري مطبوعات نومونهلري اساسيندا توپلانيلاراق ترتيب اولونوب. اونلار نوسخهلري الده اولمايان مطبوعاتين سادهجه آدلاريني قئيد ائديبلر. گؤرکملي تدقيقاتچي ق.محمدلي ايرواندا نشر اولونان " جاوانلار شوراسي " ، " رنجبر " ، " زنگي " کيمي قزئتلرين موختليف سايلاريندا گئدن يازيلاردان نومونهلر گؤسترميشدير. دئمهلي، ايرواندا نشر اولونموش بو قزئتلرين بعضي نوسخهلري (بلکه ده هاميسي) بير زامان ماددي دليل کيمي موحافيظه اولونوب کي، ق.محمدلي اونلارا موراجيعت ائديب. تدقيقاتچي بو جور قييمتلي، صحيح معلوماتلاري اؤزونون ده يازديغي کيمي اساسن موسکوا، لئنينقراد، کازان و باشقا شهرلرين آرخيو و کيتابخانالاريندا آپارديغي آختاريشلاردا الده ائتميشدير.
قاييداق " لک-لک "اين عاقيبتينه. ژورنالين باغلانماسينا سبب نه ايدي؟ تکجه ماددي-تئخنيکي چتينليکلرمي؟ ژورنالين ايلک سايلاريندان دا گؤرونور کي، اونون صاحیبلري اؤز قوووهلريني خالقين معاريفلنمهسي، مدني گئريليگينين آرادان قالديريلماسي يولوندا موباريزهيه صرف ائتميشديلر. بو معاريفپرور ضياليلار نهيين باهاسينا اولورسا-اولسون، هانسي چتينليکلرله اوزلشسهلرده ايرواندا بير کيچيجيک مجموعه ايله خالقين گؤزونون آچيلماسينا، ميللي شوعورونون فورمالاشماسينا خيدمت ائتمهیه چاليشيرديلار. " لک-لک "اين باغلانماسينين اوبيئکتيو سببلري يقين کي، گله جک تدقيقاتلاردا آراشديريلاجاقدير.
ايخطارين ائله ايلک جوملهسيندنده معلوم اولدوغو کيمي " لک-لک "اين يئرينه " چينقي " آديندا مجموعه نشر اولوناجاغي نظرده توتولوردو. دئمهلي، " لک-لک " اين قاپانماسينا سبب تکجه ماددي چتينليک دئييل، خبردارليقدا بيلديريلديگي کيمي، اونون عوضينده داها موکممل و پارلاق اولاجاق " چينقي " مجموعهسينين نشر اولوناجاغي فيکري ايدي. م.ميرفتوللايئوين کؤنوللو صورتده ژورنالدان ايستعفا وئرمهسي، سون نؤمرهنين ايلک صحيفه سينده بو باره ده مجموعه نين اوخوجولارينا آچيقلاماسي ايلک نؤوبه ده ج.اجگرزاده ايله يوللاري نين آيريلماسينا بير ايشاره دير. چونکي اونلار حياتا يئني قدم قوياجاق " چينقي " ني اولکي بيرليک، گوج ايله آرايا-عرصهيه گتيرمگي دوشونمهدن، نظره آلمادان آيريلميشلار. بو دا " لک-لک " اين باغلانماسي ايله علاقهدار وئريلميش خبرين ج.عسگرزاده يه مخصوص اولماسيني ثوبوت ائدير. او، " چينقي " ني م.ميرفتوللايئوله دئييل، علي محزون زئينالابدينزاده ايله بيرگه و ايروانين بير نئچه معاريفپرور جاوانلاري نين ماددي و معنوي کؤمکليکلري ايله نشر اولوناجاغيني نظرده توتوردو. باشقا بير طرفدن ژورنالين 11 سايي نين هر بيرينده عنوان م.ميرفتوللايئوين دوکاني قئيد ائديلديگي حالدا، " لک-لک " اين سونونجو - 12-جي سايي نين عنواني ايروانين " لويس " مطبعهسي گؤستريليردي. سؤزون بو مقاميندا بئله بير سواللا قارشيلاشيريق: " چينقي " آديندا ژورنال نشر اولونوبمو؟ بعضي آراشديرمالاردا اونون نشري ايله باغلي هلهليک بير خبره، فاکتا راست گلمهسک ده بونونلا باغلي قطعي فيکير سؤيله مک ده مومکون دئييل. بورادا ايللر اؤنجه دؤولت آرخيوينده آراشديرمالار آپارديغيم زامانلاردا واختيله اورادا چاليشان ائرمني اصيللي ايشچيلرين خيانتي نتيجهسينده ايروان قوبئرنيياسي ايله باغلي خئيلي سندلرين، تورک ديلينده اولان اليازمالارين، شجره تاريخيني ياشادان سندلرين، چاپ محصوللاري نين محو ائديلديگي حاقيندا صؤحبتلرين شاهيدي اولدوغومو خاطيرلاديم. ايندي دوشونورم کي، بلکه سوراغيندا اولدوم " چينقي " نين، بو گون تکجه آدلاري بللي اولان باشقا نشرلرين ده وارليغي مؤوجود اولوب. گومان کي، اونلار دا ائرمني قيسقانجليغينين، خيانتي نين قورباني اولوب. اوزدنايراق قونشولاريميز قربي آذربايجانداکي حياتيميزي، ياشام تاريخيميزي اوزون ايللر مرحله -مرحله محو ائديبلر. آما بو بير حقيقتدير کي، تاريخين چوخ-چوخ درينه ايشلهميش کؤکونو محو ائتمک مومکونسوزدور. دونيانين بير چوخ اؤلکهلرينده، ائله کئچميش سسري اراضيسينده آرخيولرده، کيتابخانالاردا قديم تورپاغيميز اولان قربي آذربايجانين ايجتيماعي-سياسي، ايقتيصادي، مدني تاريخي ايله باغلي سندلر موحافيظه اولونور. ماددي، فيزيکي محو اولمادان ساوايي، اينسانا مدني-معنوي ايتيرمهلر بلکه داها چوخ عذاب وئرير. چونکي اونلار تاريخيميزين ادبي-مدني آبيدهلريدير. اونلاري آراييب-آختارماق، ديللنديرمک وطنپرور اؤولادلاريني، تدقيقاتچيلاريني گؤزلهيير. بو ايستيقامتده چاليشماق، آختاريشلار آپارماق ان باشليجاسي او تورپاقدا اويويان بابالاريميزين روحو قارشيسيندا معنوي بورجوموزدور.
کؤچورن:عباس ائلچین