قبیربازلار
گی دئ موپاسان
چئویری: هاملئت قوجا
بئش دوست تزهجه ناهار ائديب قورتارميشدي. اونلارين بئشي ده يوکسک جمعيیّته منسوب، وارلي آداملاردي؛ اوچو ائولنميشدي، ايکيسي ايسه هله سوباي ايدي. دوستلار هر آي گؤروشور، گنجليک ايللريني يادلارينا ساليرديلار. ناهاردان سونرا صؤحبت ائديرديلر. اونلار اوّلکي کيمي صميمي ايديلر، بيرليکده واختلاري خوش کئچيردي، بير يئره توپلاشديقلاري آخشاملاري عؤمورلرينین ان ياخشي چاغي حساب ائديرديلر. هر شئيدن دانيشيرديلار، پاريسليلري ماراقلانديران، اَيلنديرن هئر شئيدن.
بوتون باشقا سالونلارين اکثريتينده اولدوغو کيمي اونلار دا سحر قزئتلريندهکي يازيلاردان باشلاييب صؤحبتي اوزاديرديلار. اونلارين آراسيندا ان مزهليسي ژوزئف دؤ باردوْن ايدي. او، سوبايدي. سؤزون اصيل معناسيندا پاريسلي ايدي، ماجراني سئويردي. ژوزئفه اخلاقسيز، پوزغون دئمک اولمازدي، اؤزو ائله-بئله هوسکار ايدي، شنليگي سئويردي، هله جاواندي، قيرخ ياشي آنجاق اولاردي.
او، اصيل جمعيت آدامي ايدي، خئييرخاهليقدا تايي-برابري اولمازدي، داهي اولماسا دا عاغيللي ايدي، چوخ درين بيليگي اولماسا دا، هر ساحه دن معلوماتي واردي، عاريف آدام اولماسا دا چوخ شئيي دويوردو. او گؤردويو، ائشيتديگي، شاهيدي اولدوغو حاديثهلري، اؤز ماجرالاريني مزهلي، بعضاً ده فلسفي رومان ديلي ايله دانيشيردي، بوتون شهرده عاغيللي بير آدام کيمي شؤهرت قازانميشدي.
بوتون مجليسلرده ماسابگي او ايدي. هر دفعه يئني بير احوالات دانيشمالي ايدي، بونا هامي اؤيرشميشدي. اطرافينداکيلارين خواهيشيني گؤزلهمهدن اؤزو دانيشماغا باشلاييردي. هاردا اولسا دا، اؤزونو اؤز ائويندهکي کيمي حيسّ ائديردي. ماسايا ديرسکلهنير، راحات-راحات پاپيروس چکيردي. بوشقابينین يانیندا ياريمچيق شامپان باکالي اولوردو، پاپيروس و عطيرلي کوْفئ مجليسلرينده اؤزونو سربست آپاريردي. بعضي آداملار اؤز ائولرينده، ديندار معبدده، باليق سودا اؤزونو سربست آپارير، او ايسه هر يئرده سربست ايدي.
ژوزئف توستو قوللابلارينا آرا وئريب دئدي:
-بير آز اوّل باشيما غريبه بير ماجرا گليب.
آز قالا هامي بير سسله دئدي:
- دانيشين
-ممنوعنيتله. بيليرسينيز کي، من پاريسده چوخ گزيرم، بزک-دوزک هوسکارلاري ويترينلري گزن کيمي من ده بوتون گونو تاماشالارا، آداملارا، يولدان کئچنلر، باش وئرن حاديثه لره باخيرام.
سئنتيابرين اورتالاريندا هاوا چوخ ياخشي ايدي. بير گون گونورتادان سونرا ائودن چيخديم، هئچ اؤزوم ده بيلميرديم هارا گئتمهلييم. آدام هميشه فيکرينده ساخلايير کي، قشنگ قادينلاردان بيرينه باش چکمک اولار. فيکيرلشيرسن، خيالن اونلاري موقاييسه ائديرسن، هانسينین داها چوخ جلب ائلهديگيني، هانسينین داها ياراشيقلي اولدوغونو گؤتور-قوي ائديرسن، آخيردا گونونون نئجه کئچمهسيندن آسيلي اولاراق بير قرارا گليرسن. آما گون گونشلي، هاوا ايستي اولاندا چوخ واخت آدام هئچ کسه قوناق گئتمک ايستهمير.
گون چيخميشدي، هاوا دا ايستي ايدي. داماغيما بير سيقار قويوب آوارا-آوارا چؤل بولواردا گزينيرديم. سونرا عاغليما گلدي کي، گزه-گزه گئديم موْنمارتر قبيريستانليغينا، بير آز دا اورادا گزينيم.
قبيريستانليقدان خوشوم گلير، اورادا ايستيراحت ائديرم. مئلانخوْليک بير احوال-روحيييهده اولورام-بونا احتيياجيم وار. هم ده قبيريستانليقدا گؤزل دوستلاريميز وار، اونلاري داها گؤره بيلميريک، هردن اونلارا باش چکيرم. موْنمارتر قبيريستانليغيندا بير محبتيم: مني چوخ اينجيتميش، چوخ ناراحات ائتميش بير معشوقم وار. خيرداجا، گؤزل بير قاديندي، اونون خاطيرهسي منه عذاب وئرير، چوخ تأسوف ائديرم... اورکدن تأسوفلهنيرم... گئديب قبرين اؤنونده خيالا داليرام. اؤزو داها يوخدور.
قبيريستانليقلاري هم ده اونا گؤره سئويرم کي، اونلار عجايب بير حياتلا ياشايان، توک اورپهدن شهرلردير. بيرجه فيکير وئرين، بو بالاجا يئرده نه قدر اؤلو وار، پاريسين هر نسلينین نومايندهلرينه راست گهلرسن. هاميسي اؤز کاهالاريندا هميشهليک گيزلهنيبلر. هرهسينین اوزرينده داش پارچاسي، ياخود خاچ قويولوب، داها هئچ نه ايستميرلر. آما ساغ قالميش سفئهلر گؤرون نه قدر يئر توتوبلار، يئنه گؤزلري دويمور.
قبيريستانليقلاردا موزه اشيالاري قدر ماراقلي آبيدهلر وار. کاوئنياکين قبريني گؤرنده خيالا داليرام، سؤزون دوغروسو، من اونو هله ژان قوژونون شاه اثريله-لوي دؤ برئزئنین روان کيلسهسينین يئرالتي معبدينده قويولموش "جسدي"له موقاييسه ائتميرم. ايندي مودئرن و رئاليست آدلانديرديغيميز اينجهصنعت اثرلرينین هاميسي اونلارين اساسيندا يارانير، جنابلار.
حاضيردا قبيرلر اوزرينه حک اولونان عکسلرين ان اوخشاري، ان دهشتليسي جان وئرن، اؤلن بير اينسانا داها چوخ اوخشاياني لوي دؤ برئزئنین آبيدهسيدير. مونمارتر قبيرتستانليغيندا بودئنین هئيکلينه باخاندا آدام حئيران قالير، بؤيوک هئيکلدير: قوتيئنین ده، مورژئنین ده هئيکللري گؤزلدير. کئچن دفعه مورژئنین آبيدهسي اؤنونده اوجوز، توند ساري رنگلي بير اکليل واردي، گؤرهسن کيم گتيريبميش؟ بلکه بورالاردا ياشايان، الدن دوشموش خيدمتچي قاريلاردان بيري اونو ياد ائديب؟ بو گؤزل هئيکلي ميلئ ايشلهييب. آما باخيمسيزليقدان کورلانير، چيرک ايچريسيندهدير. گنجلييه ماهنيلار دئ، مورژئ!
من مونمارتر قبيريستانليغينا گيرديم. غوصهيه غرق اولدوم، ائله بير غوصهيه کي، عذاب وئرمير، احوالي ياخشي اولاندا آدامدا بئله بير فيکير اويادير:
"بورا پيس يئر دئييل، آما هله واختيم چاتماييب..."
پاييزين گلديگيني، يارپاقلارين اؤلدويونو، گونشين ضعيفلهديگيني، يورولدوغونو، سارالديغيني خبر وئرن نم، ايليق هاوا، تنهاليق حيسّين، اينسان اؤلومونون آبيدهسي اولان بو سوکوتا شاعيرانه بير بويا چکير.
من خيردا آدديملارلا قبيريستانليق کوچهلرينده گزينيرديم. بورادا قونشولار قونشولوق ائتميرلر، تک ياتيرلار، قزئت ده اوخومورلار. قبيرلرين اوزريندهکي يازيلاري اوخوماغا باشلاديم. دونيادا بوندان ماراقلي نه وار کي؟
هئچ واخت لابيش، ياخود مئياق مني قبير يازيلاريني اوخويارکن گولدويوم قدر گولدورمهييبلر. مرمر لؤوحهجيکلرين و خاچلارين اوزريندهکي بو يازيلار پول دؤ کوکون اثرلريندن ده مزهليدير. اؤلنلرين قوهوملاري بورادا اؤز غوصهلريني، ايتيريلميش آدام اوچون خوش آرزولاريني حک ائديبلر، حتّي اؤلوب اونلارا قوووشماغي دا آرزولاييبلار. يالانچيلار!
بو قبيريستانليغين ايري سرو آغاجلاري و قاراچؤهرهلرله دولو، ياددان چيخميش، کؤهنه حيصهسيندن داها چوخ خوشوم گلير. بورا کؤهنه اؤلولرين کؤهنه محلّهسيدير، آز سونرا تزه محلّهيه چئوريلهجک؛ اينسان جسدلريندن شيره چکيب، بؤيوموش آغاجلار قيريلاجاق، يئرينده اوزري مرمر لؤوحهجيکلي يئني قبيرلر ساليناجاق.
فيکريمي داغيتماق اوچون گزينديگيم واخت آنلاديم کي، داريخاجاغام؛ گرک بالاجا رفيقهمين قبرينه باش چکم، اونا اؤز اعتيباريمي بيلديرم. قبرين يانینا چاتاندا اورگيم بير آز سيخيليردي. منيم زاواللي سئوگيليم، او ائله گؤزل، ائله مئهريبان، ائله آغ، ائله طراوتلي ايدي کي ... بس ايندي... قبيري آچساق گؤررسن کي...
دمير چرچيوهيه سؤيکهنيب لاپ آستادان اونا اؤز درديمي سؤيلهديم، شوبهه يوخ کي، هئچ نه ائشيتمهدي. آرالانيب گئتمک ايستهينده قونشو قبرين اؤنونده ديز چؤکموش قارا پالتارلي، ياسا باتميش بير قادين گؤردوم. اونون ظريف شالينین آراسيندان گؤزل آغ صيفتي گؤرونوردو. قارا اؤرتويون آلتيندا ساريشين ساچلاري ظريف گونش شوعالاري کيمي ايشيق ساچيردي. من دايانديم.
يقين بو قادينین دردي دؤزولمز ايدي. اوزونو اللريله اؤرتوب هئيکل کيمي دونوب قالميشدي. گؤزلرينه چؤکموش قارانليق اونو درد عالمين، خاطيرهلر دونياسينا آپارميشدي، ائله بيل اؤلموش عزيزينین درديندن اؤزو ده اؤلموشدو. سونرا دويدوم کي، او آغلاماغا باشلايير، چييينلري حزين-حزين سيلکلهنيردي.
اوّلجه آستادان آغلاييردي، سونرا بوينونو و چييينلريني اسديره-اسديره اوجادان آغلادي. بيردن گؤزلريني آچدي، گؤز ياشلارينین آراسيندان اورکک باخيشلارلا اطرافينا نظر سالدي، ائله بيل قورخولو بير يوخودان آييلميشدي. منيم اونا باخديغيمي گؤروب آزاجيق اوتاندي، يئنيدن اوزونو اللريله اؤرتدو. هؤنکورتولري سوستلشدي، باشي ياواش-ياواش قبره طرف اَييلدي. آلنیني قبره سؤيکهدي، شالي عزيز قبرين آغ کونجلريني اؤرتدو. او اينيلدهييردي. سونرا طاقتسيزلشدي، اوزونو قبره سؤيکهييب سوست قالدي، هوشونو ايتيردي.
من اونا طرف قاچديم، اللريني اليمه آليب دؤيجهلهديم، گؤز قاپاقلاريني اوفوردوم کي، آييلسين. عئيني زاماندا قبرين اوزريندهکي يازيني اوخويوردوم. يازي چوخ ساده ايدي: "بورادا دنيز پييادا قوشونو کاپيتاني لوي-تئودور کوررئل دفن ائديليب. تونکينده دوشمن طرفيندن اؤلدورولوب. اونا دوعا اوخويون".
مرحوم بير نئچه آي اول اؤلوبموش. گؤزلريم ياشاردي، قاديني آييلتماق اوچون داها جيدي جهد گؤسترديم. مقصديمه نايل اولدوم، او آييلدي. من برک هيجانلانميشديم، اؤزونوز بيليرسينيز کي، پيس آدام دئييلم، اؤزوم ده جاوانام، هئچ قيرخ ياشيم يوخدور. اونون ايلک باخيشيندان آنلاديم کي، نزاکتلي قاديندير، منه تشکّور ائدهجک. بئله ده اولدو. گؤزلري يئنيدن ياشلا دولدو، هيچقيرا هيچقيرا منه اؤز طالعييندن و ظابيطين تونکينده هلاک اولماسيندان دانيشدي. ائولنديکلري گوندن بيرجه ايل کئچيبميش، اري اونو سئويب ائولهنيبميش، قادين آتادان دا، آنادان دا يئتيم ايميش، جئهيزي چوخ دئييلميش.
من اونو اوووندوردوم، اورک-ديرک وئرديم، قولوندان توتوب آياغا قالديرديم. سونرا دئديم: — بورادا قالمايين، گئدک.
او، ميزيلدادي:
-گئتمهيه حاليم قالماييب.
- من سيزه کؤمک ائدرم.
- ساغ اولون، جناب، خئييرخاه آدامسينيز. سيز ده قبير اوستونه
گلميسينيز؟
- بلي خانيم.
- قاديندير؟
- بلي، خانيم.
- آروادينيزدير؟
- رفيقهمدير
- آدام رفيقهسيني ده آروادي قدر سئوه بيلر، ائهتيراسين حودودو يوخدور.
- ائلهدير، خانيم.
بيز بيرليکده يولا دوشدوک، او منه سؤيکنميشدي. من ده اونو ائله توتموشدوم کي، آز قالا آياقلاري يئردن اوزولوردو. قبيريستانليقدان چيخاندا ضعيف سسله ديللندي:
- قورخورام احواليم پيسلشه.
- بلکه کافئلردن بيرينه گيرک، بير شئي ايچمک ايستهييرسينيزمي؟
- بلي، جناب.
ياخينليقدا گؤزومه بير رئستوران ديدي، بئله رئستورانلاردا مرحوملارين دوستلاري مراسيملرين سونا چاتماسيني بايرام ائديرلر. رئستورانا داخيل اولدوق. من اونا بير استکان قاينار چاي ايچيرتديم، دئيهسن احوالي ياخشيلاشدي. دوداقلاريندا آزاجيق سئزيلن بير تبسّوم اوياندي. سونرا منه اؤزو بارهده دانيشماغا باشلادي. دئييردي کي، حياتدا تنها اولماق، گئجه ده، گوندوز ده ائوده تک قالماق داها هئچ کسه محرم اولماماق، مئهريبانليق گؤرمهمک آداما عذاب وئرير، آدام غوصهدن بوغولور. صميمي صؤحبته اوخشاييردي. او گؤزل دانيشيردي. من حئيران اولموشدوم. قادين چوخ گنج ايدي، ايييرمي ياشي آنجاق اولاردي. من اونو تعريفلهييب خوش سؤزلر دئديم، راضيليقلا تشکّور ائلهدي. واخت کئچيردي، تکليف ائلهديم کي، اونو فايتونلا ائولرينه آپاريم. راضي اولدو. فايتوندا لئله سيخ اوتورموشدوق کي، چييينلريميز بير-بيريندن آيريلميردي، بدنلريميزين حرارتي، پالتارلاريميزدان سوزولوب قاريشيردي. دونيادا بوندان تاثيرلي نه وار کي!
فايتون ائوه چاتاندا او ضعیف سسله دئدي:
-پيللکهني تک قالخماغا حاليم قالماييب، اؤزو ده دؤردونجو مرتبهده اولورام سيز منه چوخ ياخشيليق ائلهميسينيز، بلکه منزيليمه قالخينجا منه کؤمک ائدهسينيز؟
-من تلهسيک راضيلاشديم. او ياواش-ياواش قالخيردي، تؤوشويوردو. قاپينین قاباغينا چاتاندا منه دئدي:
- کئچين بير آز اَيلشين، نفسيمي دريب سيزه تشکّور ائلهمک ايستهييرم.
لعنت شئيطانا، کئچديم ايچري. اونون منزيلي ياخشي ايدي، بير آز کاسيب گؤرونوردو، آما سليقهسينه سؤز اولا بيلمزدي. بيز بالاجا بير ديوانین اوستونده ياناشي اوتوردوق، او يئنه اؤز تنهاليغيندان دانيشماغا باشلادي. زنگ چاليب خيدمتچيسيني چاغيردي کي، منه ايچمک اوچون بير شئي گتيرسين. خيدمتچي گؤرونمهدي. من حيس ائلهديم کي، اونون خيدمتچيسي يالنيز سحرلر ائوده اولور، سئوينديم. بئله خيدمتچيلر آنجاق ائو-ائشيگي ييغيشديرير، بازارليق ائدير، سونرا چيخيب گئديرلر. او، شلياپاسيني چيخارتدي. ماوي گؤزلريني منه زيللهينده گؤردوم کي، او دوغرودان دا گؤزلدير، اؤزو ده ائله ياخشي باخيردي کي، منده دهشتلي بير آرزو اوياندي، اؤزومو آرزوما تسليم ائتديم. اونو قوللاريم آراسينا آلديم، قفيلدن يومولموش گؤزلريندن اؤپمهيه باشلاديم ... اؤپدوم ... چوخ اؤپدوم ... او قدر اؤپدوم کي، گل گؤرهسن.
او موقاويمت گؤسترير، مني ايتلهمک ايستهيير و تئز-تئز دئييردي:
- قورتارين گؤرک... قورتارين... ياخشي، قورتارين.
گؤرهسن او نه دئمک ايستهييردي؟ بئله حاللاردا "قورتارماق" سؤزونون ان آزي ايکي معناسي اولور. اونو سوسدورماق اوچون گؤزلريندن ال چکيب دوداقلاريندان اؤپدوم، بئلهليکله، "قورتارماق" سؤزونه اؤزوم ايستهديگيم معناني وئرديم. او چوخ موقاويمت گؤسترمهدي. تونکينده اؤلدورولموش کاپيتانین خاطيرهسيني تحقير ائلهيندن سونرا بير-بيريميزه باخاندا اونون باخيشيندا يورغونلوق، عئيني زاماندا دؤزوم و مولاييمليک گؤردوم، ناراحاتليغيم يوخا چيخدي. من ده عاليجناب، ايلتيفاتلي و مئهريبان اولماغا چاليشديم. بير ساعاتا ياخين صؤحبت ائلهيندن سونرا سوروشدوم:
- سيز هارادا ناهار ائديرسينيز؟
- ياخينليقداکي بالاجا بير رئستوراندا.
- تک؟
- البتّه.
- بلکه منيمله ناهار ائدهسينيز؟
- هارادا؟
- بولوارداکي ياخشي رئستورانلارين بيرينده.
او، بير آز تردّود ائلهدي. من ال چکمهديم. آخيردا: — من يامان داريخيرام ... چوخ داريخيرام، دئيه اؤزونه حاق قازانديريب گوذشته گئتدي. سونرا علاوه ائلهدي: -"گرک ائله دون گئيم کي، توند قارا اولماسين". او ياتاق اوتاغينا کئچدي. اوتاقدان چيخاندا گؤرکمي دييشميشدي، ظريفليگي گؤزه چارپيردي، بوز رنگلي ساده پالتار گئيميشدي. بو پالتارلا هم قبيريستانليقدا هم ده شهرده گؤرونمک اولاردي. ناهار ياخشي کئچدي. او شامپان ايچدي، قيزاردي، جانا گلدي، سونرا بيرليکده اونون ائوينه قاييتديق.
قبيرلر اوزرينده يارانميش بو علاقه لوچ هفتهيه قدر داوام ائلهدي. آما هر شئي آدامي تنگه گتيرير، علي الخصوص، قادينلار. من سفره چيخماغيمي بهانه گتيريب اوندان آيريلديم. عاليجنابليقلا آيريلديم. عوضينده منه چوخلو تشکّور ائلهدي. مندن وعده آلدي، آند ايچديردي کي، قاييداندا اونون يانینا گلهجگم؛ دئيهسن دوغرودان دا منه بير آز مئهر سالميشدي. باشقا قادينلارلا عشقبازليق ائلهديم، آز قالا بير آي، قبريستانليقدا دوچار اولدوغوم محبتين سببکاريني گؤرمهديم، گؤرمک هوسينه دوشمهديم ده. آما اونو اونوتموردوم... اونون فيکري غريبه بير سيرّ، پسيخولوژي پروبلئم، جاوابسيز بير تاپماجا کيمي مني مشغول ائديردي. گونلرين بيرينده، بيلميرم ندنسه فيکيرلشديم کي، مونمارتر قبيريستانليغينا گئتسم اونو گؤررم. گئتديم. قبيريستانليقدا چوخ گزينديم، اؤز اؤلولري ايله علاقهلري هله تامام کسمهميش بير نئچه آدامدان باشقا هئچ کسه راست گلمهديم. تونکينده اؤلدورولموش کاپيتانین قبري اوزرينده نه آغلايان واردي، نه چيچک دستهسي، نه ده اکليل گؤرونوردو. اولولرين بو بؤيوک شهرينین باشقا بير محلّهسينه گئديب چيخديم، قفيلدن گؤردوم کي، ايرهليدهکي سکي ايله آغير ياسا باتميش جوت آدام گلير: بير کيشي، بير قادين. آمان آللاه! اونلار ياخينلاشاندا من قاديني تانيديم. بو همن قادين ايدي!
او مني گؤردو، قيزاردي، ياخيندان کئچنده آزاجيق توخوندوم، او ايسه منه آستا بير ايشاره ائلهدي، گؤزوجو بير گؤز ووردو. معناسي تخمينن بئله ايدي: "مني تانيمايين" ،عئيني زاماندا ايکينجي بير معنا دا دويولوردو: "يئنه بيزه گلين، عزيزيم".
کيشي گؤرکملي آداما اوخشاييردي. شوخ قامتي واردي. فخري لئگيونون ظابيطي ايدي، اللي ياشي اولاردي. قادين اونا سؤيکنميشدي،عئينيله قبريستانليقدان چيخارکن منه سؤيکنديگي کيمي. گئديرديم، آما عاغليم باشيمدان چيخميشدي، اؤزوم-اؤزومدن نهلر گؤردويومو، بو قبيريستانليق اووچوسونون هانسي نسله منسوب اولدوغونو سوروشوردوم. گؤرهسن، عادي بير قيزديمي، يوخسا، آروادينین ياخود معشوقهسينین مئهريبانلیغيندان محروم اولموش غمگين کيشيلري قبيرلر اوزرينده اوولاماغا عادت ائلهميش بير فاحيشهدير؟ گؤرهسن او تکدير؟يوخسا بئلهلري چوخدور؟ بلکه بو دا بير پئشهدير؟ بلکه مشهور سکيلرده گزن قادينلارين قبيريستانليقلاردا گزنلري ده وار؟ قبيربازلار! بلکه قبير اوستونده يادا سالينان ائهتيراس قيغيلجيملاريندان ايستيفاده ائتمک فيکري، بو درين فلسفه تک اونون عاغلينا گليب؟ فيکيرلشيرم کي، گؤرهسن همين گون او کيمين دول قاديني ساييليرميش؟
کؤچورن: عباس ائلچین