تورکجه‌نين یابانچی ديللرده‌کي اون مينلرجه کلمه‌سي

دوکتور یوسوف گدیکلی

کؤچورن:عباس ائلچین

    ديل مسله‌سي دارتيشيليرکن بير گئرچک هر زامان گؤز آردي ائديلميشدير. بو، تورکجه‌نين باشقا ديللرده اولان اون مينلرجه کلمه‌سي‌نين هيچ عاغیلا داهي گتيريلمه‌مه‌سيدير. موغولجا، اوردوجا کیمی آرتیق چوخ اوزاقدا قالميش ديللر ايله فارسجا، ارمنیجه، گورجوجه کیمی اؤن آسیيا ديللري، يونانجا، بولغارجا، مقدونیه‌جه، آلبانجا، رومنجه، صئربجه-کرواتجا، مجارجا و حتی روسجا کیمی بالکان، اورتا و قوزئي آوروپا ديللرينده اون مينلرجه تورکجه کلمه واردير. تورکجه ساده‌جه سؤزلوکلري ائتکيله‌مکله قالماميش، بوتون بالکان ديللري‌نين مورفولوژي[صرف] و سینتاکسيسیني[نحو] دا ائتکيله‌ميشدير.

 

صئرب-کرواتجاداکي تورکجه سؤز‌لر

    عبدالله سکالژيچ، صئرب-کروات ديلينده تورکجه کلمه‌لر (Turcizmu u srpskohrvatskom jeziku) آدلي بيرينجي باسقی 1957، ايکينجي باسقیسی 1962ده سارایئوودا یاییملانان  اثرينده، تورکجه‌دن صئرب-کروات ديلينه 8.742 کلمه‌نين گئچديگيني تثبیت ائتميشدير. طبیعی‌دیر، صئرب-کرواتجاداکي تورکجه کلمه‌لرين ساييسي بو قدر دئییلدیر. نئجه‌کی کيتابين ايلک باسقيسيندا 6.500 کلمه يئر آلميشدي (ميلان آداموويج، "تانيتما" ،تورک ديلي آراشديرمالاري ایللیگی بولتن، آنکارا 1969، 289. ص. ود.).

 

 مجارجاداکي تورکجه سؤز‌لر

    عاليملر مجارجايا گئچن تورکجه کلمه‌لري اوچ طبقه حاليندا اينجه‌له‌ییرلر. بيرينجيسي هون-خزر-بولغار طبقه‌سي، ايکينجيسي پئچئنک-اوُز-کوُمان-قيپچاق طبقه‌سي، اوچونجوسو ايسه عوثمانلي طبقه‌سيدير.

   عوثمانلي طبقه‌سيني اينجه‌له‌ين مجار عاليمي سوزان کاکوک [Kakuk Suzanne] 16 و 17. عصرلرده عوثمانلي ديلي تاریخي آراشديرمالاري، مجار ديلينده عوثمانلي عونصورلاري (Budapeşte, 1973 Recherches sur lhistoire de la langue Osmanlie des XVI et XVII siecles, les eléments Osmanlis de la langue Hongroise) آدلي اثرينده، 16-17. عصرلرده عوثمانليلار واسيطه‌سیله مجارجايا 1.382 جينس آدی‌نين، 402 شخص آدي و لقبين، 224 يئر آدي‌نين، توپلام 2.008 کلمه‌نين نقل ا‌ئديلديگيني اورتايا قويموشدور (تورک ديلي آراشدیرمالاري ایللیگی بولتن1973-74، 356 ص.).

   کاکوک، داها سونراکي بير يازيسيندا بونو 1.500-ه چيخارميشدير (سوزان کاکوک، "مجار ديلينده عوثمانلي-تورک عونصورلاري" ،بيليمسل بيلديريلر 1972، TDK ي. ،آنکارا 1975، 209. س. ود.). (بايان کاکوک، 1960دا چينده‌کي سالار تورکلريني زيارت ائده‌رک متنلر درله‌ميشدير. بو متنلر Textes Salars, Acta Orientala, c. xııı, fas. 1-2, Budapest 1961’ ده ياييملانميشدير). کاکوک، 13 آغوستوس 1925ده مجاريستانين هئوئس شهري‌نين ناگيتاليا کندینده آنادان اولموشدور.

تورکجه‌نين تاثيري ساده‌جه کلمه وئرمکله قالماميش، بعضی شاعيرلر تورکجه شئعیر بئله سؤيله‌ميشدیلر. اؤرنگین ايلک بويوک مجار شاعيري ساييلان بالينت بالاسسا[Balint Balassa]1552-56 آراسيندا بير چوخ تورکجه شئعیري مجارجايا چئويرميش، اؤزو ده تورکجه شئعیر يازميشدير.

مجار کلمه‌سي مانيسي و تورکجه اري (Manysi+eri) کلمه‌لريندن ميدانا گلير کي، ياري ياري‌يا تورکجه‌دير (Laszlo Rasonyi, Tarihte Türklük, TKAE y., Ankara 1971, 119. s). مجارلارا ساده‌جه اؤِزلری و بيز تورکلر مجار دئییریک. آیری ميلّتلرين وئردیگی هونگاريا آدي دا تامامييله تورکجه‌دير. هونگاريا (هونگاریيا) چوخلاري‌نين سانديغي کیمی هون کلمه‌سيندن دئیيل، تورکجه اوْن‌اوْغور کلمه‌سيندن گلير. باشداکي ه تؤرمه بير سس‌دير. کلمه هوندان گلسه سونراکي گار عونصورونو آچيقلاماق مومکون اولمازدي). مجارلار اوْن‌اوْغور بولغارلارييلا ياخين موناسبتده بولوندوقلاري اوچون بيزانسليلار و ديگر خالقلار اونلاري بو کلمه ایله آدلانديريب ياشاديقلاري اولکه‌يه ده تورکييه دئميشدیلر.(اوْن‌اوْغور کلمه‌سي عوثمانليلارجا آز دا اولسا انگوروس ويا اونگوروس شکلينده ایشله‌نیلمیشدیر).

خاطيرلاناجاغي اوزره مجاريستان ائشیگینده تاریخده تورکييه آدینی آلان ويا تورکييه آدی وئريلن بير چوخ اؤلکه و بؤلگه واردير: گؤک‌تورک، خزر، آنادولو سلجوقلو، ميصر (مملوک دؤنمینده) و تورکيستان جوغرافيالاري تاریخده تورکييه اولاراق آنيلميشدير. لاکين دولت آدي اولاراق گؤک‌تورکلر، ميصر مملوکلري و تورکييه جومهورييتيندن باشقا تورکييه آدلي تورک دولتي يوخدور. يالنيز اورتا آسيا جوغرافياسي سون مین ایلدیر تورکيستان آدييلا تانينماقدادير.

مجار عاليملري تورکلوک بيليمي ساحه‌سینده ان چوخ چاليشان عاليملردير. ذاتن تورک بيليمي ساحه‌سینده خيريستييان ميلّتلردن یاخشی نييّتله چاليشان ساده‌جه مجار بيلگينلريدير. بونلارا بوسناهئرزگووینا  و گونئي‌دوغو آسیياليلاري دا علاوه ائده‌بیله‌ریک (پاکيستان، مالزيا وس). تورکلوکله ايلگيله‌نن ديگر بيليم آداملاري‌نين بيليم صیفتی ساده‌جه مسلکلرينده اولوب اساس آماجلاري تورک کولتور و مدنييتيني باشقا کؤکلر، اؤزللیکله چين، هيند، ايران، موغول، عرب و باشقا قایناقلارا باغلاماقدير.

 

رومنجه‌ده‌کي تورکجه سؤز‌لر

  اصلینده بير گؤک‌اوغوز تورکو اولان ميخايل گوُب‌اوغلو بير مقاله‌سینده، رومن ديلينه گئچن تورکجه کلمه‌لر اوزرينه چاليشان رومن و یابانچی بيليم آداملاري‌نين اثرلري حاقّيندا گئنيش بيلگي وئرميش، رومن ديلينده مؤوجود 3.000 تورکجه کلمه‌نين داها یاخشی آراشدیريلماسي گرکديگيني بليرتميشدير (م. گوب‌اوغلو، "رومانيا تورکولوژيسي و رومن ديلينده تورک سؤزلري حاقّيندا بعضی آراشدیرمالار" ،11. تورک ديل قورولتاييندا اوخونان بيليمسل بيلديريلير 1966، آنکارا 1968، 271. ص.).

کريم آلتاي آدلي تورک اصیللی رومانيالي بير بيليم آدامي دا، 1925-87 آراسيندا چيخان 4 رومنجه سؤزلوکده آپاردیغی آراشدیرمادا 1.700 تورکجه کلمه سايميش، داها دیقّتلی بير آراشدیرمايلا بونون 2.000ي آشاجاغيني سؤيله‌ميشدير (کريم آلتاي، تورکجه‌دن رومنجه‌يه گيرن سؤزلر-رومنجه‌ده‌کي تورکجه کلمه‌لر" ،ائرجييئس، نيسان 1996، 220. سايي، 1. ص.).

 

بولغارجاداکي تورکجه سؤز‌لر

  تورک‌ار آجاراوْغلو، بولغاريستاندا عوثمانلي تورکلريندن قالما 5.000 تورکجه يئر آدي‌نين اولدوغونو يازماقدادير (م. تورک‌ار آجاراوغلو، بولغاريستاندا تورکجه يئر آدلاري قيلاووزو، آنکارا 1988، 42، 75 و 383. س.). بولغارجادان تورکجه‌يه گيرن سؤزلر ايسه يالنيزجا بیر نئچه دنه‌دیر کي بونلارين ان چوخ ایشله‌نه‌نی چَته کلمه‌سيدير. بو دا بولغارلارين چته‌چيليکده نام سالماسيندان ايره‌لی گلميشدير. آيريجا گوْجوُک(gocuk)،کوُلوُچکا(kuluçka)، کوسا(kosa) (اوزون ساپلي بير تيرپان)، ايشتير(ıştır) (چؤل ایسپاناغی) کیمی بير ايکي سؤز داها واردير. سون ايکيسي آغيزلاردا ایشله‌نیلیر (حسن ارن، "بولغارلار و تورک ديلي" ،بولغاريستاندا تورک وارليغي، TDK، آنکارا 1985، 9. ص.).

ياشار يوجل، بولغار بيليملر آکادميسي بولغار ديلي انستيتوسونجه ياييملانان بولغار ديلينده‌کي یابانچی کلمه‌لر سؤزلوگو (1982) ايله بولغارجا سؤزلوگون 3. باسقيسيني آراياراق بولغارجادا 2.557 تورکجه کلمه‌نين اولدوغونو تثبيتله‌ميشدير. -جي، -لي، -ليک کیمی تورکجه اکلر ده بولغارجايا گئچن دیل عونصورلاري آراسيندادير (ياشار يوجل، "بولغارجايا تورکجه‌دن و تورکلردن گئچن سؤزجوکلر" ،بولتن، آغوستوس 1991، 213. سايي، 529-562. ص.).

طبیعی کي بو، اسکیک بير چاليشمادير. حقیقتده باشدا بولغار و بالکان کلمه‌لري اولماق اوزره بولغارلارين ديلينده اصلینده اون میندن چوخ تورکجه کلمه واردير. دوروم مقدونیه‌جه اوچون ده عئینیدیر.

مليح جودت آنداي سياحتلرینی آنلاتديغي بير اثرينده بئله بير لطیفه نقل ائتمکده‌‌دير:

 "بير بولغار بير يوگوسلاوا سورموش:

-سيزين ديلينيزده چوخ تورکجه سؤزجوک وار مي؟

يوگوسلاو تورکجه اولاراق:

-يوق به کاردشيم دئميش.

بو سورو بير مجارا سورولسا "شوْک وان"(şok van) قارشيليغي آلينيردي کي، "چوق وار" دئمکدير." (ملیح جودت آنداي، سووئت روسيا، آذربايجان، اؤزبکيستان، بولغاريستان، مجاريستان، گئرچک ي. ،ايستانبول 1965، 143. ص.).

 بو ميثالين بير بنزريني ثورييا يوسوف دا نقل‌ائتمکده‌دير (ثورييا يوسوف، "ايووْ آندريچ-ده تورکجه سؤزجوکلر" ،تورک ديلي آراشدیرمالاري ایللیگی بولتن 1969، 287. ص.).

 

روسجاداکي تورکجه سؤز‌لر

   نيکولاي آلکساندروويچ باسکاکوو تورک کؤکنلي روس سوي‌آدلاري (1979) آدلي چاليشماسيندا 300 تورکجه کؤکنلي روس سوي‌آديني اطرافليجا اينجه‌له‌ميشدير. باسکاکووون اثري تورکجه‌يه ترجومه ائديلميشدير (ن.آ. باسکاکوو، چو. سامير کاظيم‌اوغلو، تورک کؤکنلي روس سوي‌آدلاري، آنکارا 1997، 234 ص.).

تاتار عاليمي آ.ه. خاليقوو دا روس تانينان 500 بولغار-تاتار-تورک اصیللی سولاله آدلي اثرينده بوگون روسجادا ایشله‌نیلن 500 سوي آديني تثبيت ائده‌رک بير کيتاب حاليندا ياييملاميشدير (ا. ه. خاليقوو، چو. موصطافا اؤنر، روس تانينان 500 بولغار-تاتار-تورک اصیللی سولاله، TKAE ي. ،ايستانبول 1995). بونلارين هامیسی اصلینده تورک-تاتار اصیللی اولوب ايچلريندن عاليملر، يازارلار، ديپلوماتلار، بيليم و دؤولت آداملاري چيخميشدير. اؤرنگین يئلتسين (تورکجه ائلچي کلمه‌سيندن گلير) بونلاردان بيريدير. ذاتن "روسو قازيسان آلتيندان تاتار (تورک) چيخار" سؤزو هرکسجه بيلينن بير سؤزدور.

طبیعی بونلار اؤزل آدلاردير. روسجادا تورکجه‌دن آلينما سؤزلرين ليسته‌سي هله حاضیرلانمامیشدیر. حاضیرلاندیقدا روسجادا 10 مين حودودوندا تورکجه کلمه‌نين اولدوغو کسینلیکله آچيغا چيخاجاقدير.

کريم آلتاي، روسجاداکي تورکجه سؤزلرين ساييسي‌ هله‌لیک 2.000 اولاراق تثبيت ائديلديگيني بيلديرميشدير.

 

فارسجاداکي تورکجه سؤزلر

    فارسجا یابانچی کلمه‌لرين چوخ اولدوغو بير ديلدير و بو ديلده مينلرجه تورکجه کلمه واردير. 1942ده فواد کؤپرولو يازديغي بير مقاله‌ده فارسجاداکي تورکجه کلمه‌لره ديقّتی چکميش، 280 تورکجه کلمه تثبيت ائتميشدير (فواد کؤپرولو، "يئني فارسی‌دا تورکجه عونصورلار" ،تورکييات مجموعه‌سي، 1942-45، 7-8، سايي، 1-6.).

آلمان عاليمي گرهارد دورفر، فارسجانين يوزده سکسنيني عربجه کلمه‌لرين اولوشدوردوغونو، لاکين بو اوزدن فارسجانين بير سامي ديلي ساييلاماياجاغيني سؤيلر. ف. ک. تيمورتاش دا فارسجاداکي عربجه کلمه‌لرين فارسجادان چوخ اولدوغونو قئید ائدر (ف. ک. تيمورتاش، عوثمانليجا گرامري، ايستانبول 1964، 248. ص.).

دورفر، يئني فارسجادا تورکجه و موغولجا عونصورلار (Turkische und Mongolische elemente im Neupersischen, Wiesbaden, 1963, 1965, 1967, 1975) آدلي 4 جيلدليک اثرينده بونلاردان مينلرجه‌سيني تثبيت ائتميشدير.

دورفرين کيتابي‌نين 1. جيلدي موغولجا کلمه‌لره آيريلميشدير. بورادا فارسجايا گيرن 409 موغولجا سؤز يئر آلماقدادير. 2، 3 و 4. جيلدلر ايسه فارسجاداکي تورکجه کلمه‌لره آيريلميشدير. بورادا دا 2.000-ه ياخين تورکجه کلمه‌يه يئر وئريلميشدير. نه يازيق کي 4 جيلدليک بو اثر هله تورکجه‌يه ترجومه ائديلمگي گؤزله‌مکده‌دير.

 

عربجه‌ده‌کي تورکجه سؤزلر

    تورکجه ان چوخ ائتکيلنديگي ديل اولان عربجه‌يه ده مينلرجه کلمه وئرميشدير. الجزاییرلی بير بيليم آدامي اولان محمد بن جنب، 1922ده ياپتيغي "الجزاییر قونوشما ديلينده موحافیظه ائديلن تورکجه و تورکجه آراجيليغي ايله گلن فارسجا کلمه‌لر" آدلي آراشدیرماسيندا (تورک ديلي آراشدیرمالاري ایللیگی بولتن 1966، 157-213. ص.) آدلي چاليشماسيندا الجزاییر عربجه‌سينده 634 تورکجه کلمه تثبیت ائتميشدير.

بو کلمه‌لرين 72-سي عسکری، 31-ي دنيزچيليک، 39-و بَسين مادّه‌لرينه عایید کلمه‌لر، 59-و آلت و قاب قاجاق کلمه‌لري، 55-ي گئیه‌جک، 65-ي صنعتلرله علاقه‌لی، 313-و ايسه چئشيئلي ساحه‌لره عایید کلمه‌لردير. جنب، تورکجه اؤزل آدلاري چاليشماسينا داخيل ائتمه‌ميشدير.

احمد آتش، جنب‌دن موستقیل اولاراق ایشله‌دیگی بير آراشدیرمادا عرب ادبی ديلينده 539 تورکجه کلمه تثبیت ائتميشدير. آتش تورکجه اؤرنک کلمه‌سي‌نين داهي اورنیک شکلينده و "اؤرنک، مودئل، شکيل" معناسيندا عربجه‌يه گئچديگيني ده (چوخونو آرانیک) قئید ائتميشدير (احمد آتش، "عربجه‌ يازي ديلينده تورکجه کلمه‌لر اوزرينه بير دئنمه" ،تورک کولتورو آراشدیرمالاري، 1965، 2. ييل، 1-2. سايي، 5-25. ص.).

حسین علی محفوظ، باغداد عربجه‌سينده‌کي 500 تورکجه کلمه‌نين ليسته‌سيني ياييملاميشدير (احمد آتش، "عربجه‌ يازي ديلينده تورکجه کلمه‌لر، 10. يوز ایله قدر" ،رشيد رحمتي آرات اوچون، آنکارا 1966، 26. ص.).

ائریش پروکوچ(Erich Prokosch) آديندا بير آلمان عاليمي ده سودان عربجه‌سينه 259 تورکجه کلمه‌نين گئچدیگيني تثبیت ائتميشدير. بونلارين ايچينده آغا، بالتا، باقلاوا، باسما، باستيرما، باشي بوزوق، بين‌باشي، بيرينجي، بوهچا، بورو، بؤلوک، بورما، بورقو، دامقا، دمير، دوغرو، دولاب، دوندورما، جبهانا، چيزمه، گومروک، حکيمباشي، کانجا، قاراقول، قاوون، قاوورما، قازان، قيلاووز، قيشلاق، اورتا، سانجاق، شيش، تابور، تمللي، توپچو، يوزباشي کیمی کلمه‌لرله -جي اکي ده واردير (Erich Prokosch, Osmanisches Wortgut in Sudan-Arabischen [Sudan Arapçasında Osmanlı Kelimeleri], Klaus Schwarz verlag, Berlin 1983, 75 s.).

سون زامانلاردا بو مؤوضودا چاليشان بدرالدین آيتاچ، عرب لهجه‌لرينده‌کي تورکجه کلمه‌لر (ايستانبول 1994) آدلي اثرينده عربجه‌يه ایندیلیک 941 کلمه‌نين گئچديگيني ميدانا قويموشدور (بدرالدین آيتاچ، عرب لهجه‌لرينده تورکجه کلمه‌لر، TKAE ي. ،ايستانبول 1994، 159 ص.).

آيتاجين چاليشماسيندا عربجه‌يه گئچن کلمه‌لرين 179-ونون مسلک آدی، 75-ي‌نين يئيه‌جک ايچه‌جک آدی، -97سي‌نين چئشيدلي صیفتلر، 45‌‌‌‌‌‌‌ـي‌نين عسکرليکله ايلگيلي کلمه‌لر، 24-ونون اؤزل آد، لقب و عونوان، 40-ي‌نين مکان آدی، 89-ونون آراج گره‌ج آدی، -15ي‌نين فئعل، 52‌‌ـسي‌نين گئیيم قوشام و توخوماچيليقلا ايلگيلي آدلار، 8‌-ي‌نين قوهوملوقلا، 6-‌سي‌نين معدنله، 7‌-سي‌نين حئیوانلارلا ايلگيلي اولدوغو گؤرولمکده‌دير. (توپلامي 657دير). گئري قالان 284-و ساير آدلاردير. بونلارين ايچينده چاووش (چاويش ويا شاويش شکلينده)، توپچو کیمی چوخ ایشله‌نیلن کلمه‌لرله برابر، چاپچاق (قولپلو و معدني بير قاب، اسکي تورکجه‌ده چامچاق) ايله ساغو (آغيت)، ساغوجو (آغيتچي) کیمی گونوموز دیلده ایشله‌نیلمه‌ین اسکي تورکجه کلمه‌لر بئله واردير.

 

آلبانجاداکي تورکجه سؤز‌لر

   آلبانجاداکي تورکجه کلمه‌لرين ساييسي 5 ايلا 10.000 مين آراسيندادير. بو مؤوضودا دا ياپيلميش بير چاليشما يوخدور.

 

يونانجاداکي تورکجه سؤزلر

 يونانجادا 5.000 ايلا 7.000 حدودوندا تورکجه کلمه‌نين اولدوغو تخمین ائديلمکده دير. يونانليلاردا تورک کومپلئکسي اولدوغو اوچون يونان عئلم آداملاري هر هانسی بير چاليشما یوروتمه‌میشدیلر.

 

ارمنيجه‌ده‌کي تورکجه سؤز‌لر

 ارمنيلرين هنوز تورک کومپلکسينه صاحیب اولماديقلاري بير زاماندا 1902ده ه. آچاريان آدلي بير ارمني، تورکجه‌دن ارمنيجه‌يه 4.200 کلمه‌نين گئچدیگینی تثبیت ائتميشدير (حسن ارن، "تورکجه‌ده‌کي ارمنيجه آلينتيلار اوزرينه" ،تورک ديلي، آغوستوس 1995، 524. سايي، 862. ص). حتی بو تاثير او درجه‌ده‌دير کي، تورکجه‌نين ائتکيسييله ارمني ديلي ياپي و سینتاکسیسيني (سؤز ديزيميني) داهي دیيشديرميشدير (بختیار واهابزاده ، هاز. يوسوف گديکلي، عؤموردن صايفالار، اؤتوکن ن. ،ايستانبول 2000، 196-197. ص.).

روبئرت دانکوف، يوخاريداکي رقمه علاوه اولاراق ارمني دیالوقلاریندا 150 تورکجه سؤزون وارليغيني تثبیت ائتميشدير. حالبوکي تورک يازي ديلينده‌کي ارمنيجه کلمه‌لر، ساده‌جه 5-10 دنه‌دير (حسن ارن، "تورکجه‌ده‌کي ارمنيجه آلينتيلار اوزرينه" ،903-904. ص.).

آنجاق بو بير عصر اول ياپيلميش اسکیک بير چاليشمادير. ارمنيجه‌ده‌کي تورکجه کلمه‌لرين ساييسي 10 ميندن آز دئیيلدير. ساده‌جه بو قدرینی بیلدیرک کی تورک قامو اويوندا چوخ يايغين اولان اؤرنک کلمه‌سي‌نين ارمنيجه اولدوغو اينانيشي يانليشدير. اؤرنک باتي تورکلريندن دوغوداکي آلتايليلارا، دوغو تورکيستانليلاردان تاتارلارا قدر بوتون تورک لهجه‌لرينده مؤوجوددور (اؤرنک حاقّينداکي يازيميز اوچون تورک ديلي‌نين ائيلول 2003 تاریخلي ساييسينا باخيلابيلير).

 

سونوج:

  تورکجه اسکي، کؤکلو، زنگين، يايغين و چوخ قونوشولان بير ديلدير. تاریخ بويونجا بير چوخ دیل و خالقلا آليش وئريش ايچينده اولموشدور. هم کلمه آلميش، فقط آلديغيندان زيياده‌سيني وئرميشدير (سانيريق آلديغيندان آز وئرديگي ديللر عربجه‌، فارسجا و فرانسيزجادير. گئري قالان بوتون ديللره آلديغيندان چوخونو وئرميشدير).

لاکين تورکجه‌نين یابانچی دیللره ائتکيسي هله گرکدیگي قدر آراشدیريليب اينجه‌لنمه‌ميشدير. اؤزللیکله آلبانجا، يونانجا، ارمنيجه و حتی گورجوجه‌ده‌کي تورکجه کلمه‌لرين بير آن اول آراشدیريلماسي گرکمکده‌دير. طبیعی کي بو، هرکسدن اوّل بيزه دوشن اؤنملی و قوتسال بير گؤره‌ودیر.

عئینی گؤره‌و قفقاز ديللري، موغولجا، چينجه، کوره‌جه، اوردوجا اوچون ده واريددير. اوردوجا ذاتن تورکجه اوردو کلمه‌سيندن گلمکده‌دير. مينلرجه کلمه وئرديگيميز بير ديلدير.

1. تورک ديلي قورولتاييني آچارکن، "ائله بير تورکجه دؤزلدک کي بونو قاشغارداکي تورک ده قونوشسون، آنلاسين؛ باکی‌داکی،تورکييه‌ده‌کي‌ده" دئين آتاتورکون امريني يئرينه گتيرمک اوچون وار گوجوموزله چاليشماميز گره‌کير (حسن ارن، "ديلده بيرليک" ،بيليمسل بيلديريلر 1972، 159. ص.).

 

يازان : عباس ائلچین دوشنبه ۱۳۹۶/۰۸/۲۲ |