اورمیه و اطرافیندا ائرمنی و آسوری‌لارین  فعالیت‌لری (1917-1918)

(جیلولوق  فاجیعه‌سی )

دوکتور باریش متین 

  اؤزت 

  اوکتوبر 1917 بولشویک اینقیلابیندان سونرا روسیه ساواشدان کنارا چکیلدی.  بو وضعیت بیرینجی دونیا ساواشی ایللرینده روسیه، اینگیلیس، عثمانلی  و آلمان آراسیندا موختلیف موناقیشه‌‌لره، او جومله‌دن فاکتیکی ساواشا صحنه اولان ایراندا تورک و آلمان قووّه‌لری اوچون اوستونلوک تأمین ائتدی. سؤزو گئدن مودّتده تورک قوشون‌لاری، ایران داخیلیندن قافقازلارا یؤنلمگه باشلارکن، اینگیلیس ده ایراندا روسیه‌نین بوشالتدیغی بؤلگه‌لری اله گئچیرمگه چالیشدی. اینگیلیس، تورک قووّه‌‌‌لریندن اؤنجه ایرانین قوزئیینی ایشغال ‌ائتمک ایسته‌مه‌سینه باخمایاراق بو ایش اوچون عسگری گوجونون یئترسیز اولماسی سببی‌ ایله اورمیه و اطرافیندا توپلانماغا باشلایان ائرمنی و آسوری‌لارا دستک وئردی. ائرمنی و آسوری‌لار دا بو بؤلگه‌لرده کی   تورک قووّه‌لرینه و دینج موسلمان اهالی‌یه سالدیریب بیر چوخونو قتله یئتیردیلر.  

  آچار سؤزلر : ائرمنی، آسوری، اورمیه، اینگیلیس، روسیه، عثمانلی،جیلولوق 

يازان : عباس ائلچین سه شنبه ۱۴۰۰/۱۲/۲۴ |

ائرمنی‌‌لرین گونئی قافقازا کؤچورولمه‌سی و آذربایجان اراضی‌‌لرینه یئرلشدیریلمه‌سی

  ائرمنی‌‌لرین ایراندان، تورکیه‌دن و دیگر اراضی‌‌لردن پلانلی صورتده گونئی قافقازا کؤچورولمه‌سی پروسه‌سی، روسیه‌نین حیمایه‌‌‌سی آلتیندا ائرمنی دؤولتی‌نین یارادیلماسی، همچنین ائرمنی‌‌لرین ایران و تورکیه‌دن روسیه‌نین ایشغال ائتدیگی تورپاق‌لارا کؤچورولمه‌سی تصادوفی حادیثه  اولماییب، ائرمنی-روس موناسیبت‌لری‌نین قانوناویغون نتیجه سی ایدی کی، بو موناسیبت‌لرین اساسینی روس و ائرمنی تاریخی ادبیاتیندا تبلیغ ائدیلدیگی کیمی، یالنیز تیجارت علاقه‌‌لری دئییل، باشلیجا او‌لاراق شرقین موسلمان دؤولت‌لرینه، خوصوصیله تورکیه‌یه، 18. عصردن اعتیباراً ایسه هم ده آذربایجانا قارشی دوشمنچی‌لیک موناسیبتی تشکیل ائدیردی.[1] 

گلمه ائرمنی‌‌لرین 19. عصرین بیرینجی یاریسیندا قوزئی آذربایجان تورپاق‌لاریندا، او جومله‌دن قاراباغدا کوتلوی شکیلده یئرلشدیریلمه‌سی آذربایجان خالقی‌نین گله‌جک فاجیعه‌لری‌نین باش وئره‌جگینه ال‌وئریشلی شراییط  یاراتماق مقصدی داشیمیشدیر.

يازان : عباس ائلچین یکشنبه ۱۴۰۰/۰۶/۱۴ |

  ایران حاکیمیتی‌نین آذربایجانا قارشی آیری‌‌سئچکی‌لیک سیاستی،

"‌21 آذر‌" سوی‌قیریمی و نتیجه‌لری حاقّیندا 

" من اینانیرام کی، اینسان‌لاری آنا دیلینده تحصیل آلماقدان محروم ائتمکله یالنیز بیر میلتی و یا اتنیک قروپو و یا بیر نسلی محو ائتمیریک، اوندان داها آرتیق اولانی – اینسان‌لیغی محو ائدیریک "  

  (فیلوسوف و هومانیتار علم‌لر ساحه‌سینده تانینمیش تدقیقاتچی مصطفی ملکیانین اصغر زارع کهنموی‌نین  " تک‌دیللی‌لیگین سونو "  کیتابی باره ده رأییندن) 

   1946-جی ایلین 12 دسامبر گونونده (21 آذرده) ایران داخیلینده اؤلکه‌نین اراضی بوتؤولوگونو قوروماق، اوندان آیریلماماق و عئینی زاماندا اؤز میلّی حاق و حوقوق‌لارینی تأمین ائتمک شوعاری آلتیندا آذربایجان دموکرات فیرقه‌سی‌نین رهبرلیگی آلتیندا آذربایجان میلّی حؤکومتینی قورموش اینسان‌لارا - آذربایجانلی‌لارا قارشی تؤره‌دیلمیش غئیری-بشری، غئیری-اینسانی حرکت‌لری، وحشی‌لیک‌لری، قتل و غارت‌لری، بیر سؤزله اونلارا قارشی تؤره‌دیلمیش سوی‌قیریم آکتینی آنلاماق، اونو دَیرلندیرمک اوچون  "قیسا سیاسی سؤزلوک‌"  کیتابیندا  "‌سوی‌قیریم"  ایفاده‌سینی بیر داها دیقتله نظردن کئچیریرم:  "ژنوساید - هر هانسی بیر میلتی، اتنیک، عیرقی و دینی قروپو تامامیله و یا قیسماً محو ائتمک مقصدیله تؤره‌دیلن آکت‌دیر. بیرلشمیش میلت‌لر تشکیلاتی‌نین 1948-جی ایل کونوانسیونوندا سوی‌قیریمی تؤرتمگه گؤره جینایت و جزا تدبیرلری باره ده مادّه‌لر ده تصدیق ائدیر کی، سوی‌قیریمین دینج زاماندا و یا ساواش شرایطینده تؤره‌دیلمه‌سیندن آسیلی اولمایاراق، او، بین‌الخالق حوقوق نورمالارینی پوزان جینایت حساب ائدیلیر‌"‌.  

يازان : عباس ائلچین چهارشنبه ۱۴۰۰/۰۵/۱۳ |

آذربایجانلی‌لارین سوی‌قیریمی گونو

آذربایجانلی‌لارین سوی‌قیریمی گونو —آذربایجاندا مارسین 31-ی آذربایجانلی‌لارین سوی‌قیریمی گونو قئید ائدیلیر. آذربایجانلی‌لارین سوی‌قیریمی 200 ایل ارمنی‌لرین الی ایله موختلیف خالق‌لار طرفیندن آذربایجانلی‌لارا قارشی بیر غدار سیاست‌دیر. 

 تاریخی

آذربایجانلی‌لارا قارشی ایکی عصر داوام ائدن سوی‌قیریم دوشونولموش شکیلده گئنیش‌میقیاسلی قانلی آکسیا نتیجه‌سینده یوزلرله یاشاییش منطقه‌سینی یئرله-یکسان ائدیب، مینلرله آذربایجانلینی بؤیوک غدارلیقلا قتله یئتیرمیشلر. ارمنی‌لرین آذربایجانا قارشی اوزون ایل‌لر بویو آپاردیغی آردیجیل اتنیک تمیزله‌مه، سوی‌قیریم و تجاووزو نتیجه‌سینده مینلرله اینسان ائویندن-اوباسیندان دیدرگین دوشموشدور. 

سوی‌قیریم سیاستینی حیاتا کئچیرمک اوچون 15-19.عصرلر عرضینده اؤز دؤولت‌لرینه مالیک اولمایان ارمنی‌لر  "‌بؤیوک ائرمنیستان‌"  دؤولتینی یاراتماق اوچون روسیه‌نین ایمپریالیزم سیاستیندن آلت کیمی ایستیفاده ائتمیشدیلر.

آذربایجانین 19-20. عصرلرده باش وئرن بوتون فاجیعه‌لری تورپاق‌لاری‌نین ضبطی ایله موشاییعت اولوناراق، ارمنی‌لرین آذربایجانلی‌لارا قارشی دوشونولموش، پلانلی صورتده حیاتا کئچیردیگی سوی‌قیریمی سیاستی‌نین آیری-آیری مرحله‌لرینی تشکیل ائتمیشدیر. 

1813-1828-جی ایل‌لر روسیه ایله ایران آراسیندا گئدن ایکی موحاریبه‌نین ( 1804-1813، 1826-1828) سونوندا ایمضالانمیش گولوستان (12 اوکتوبر 1813-جو ایل) و تورکمن‌چای (10 فوریه 1828-جی ایل) موقاویله‌لری آذربایجان خالقی‌نین تاریخینده فاجیعه‌وی رول اوینامیش و آذربایجانین پارچالانماسینا گتیریب چیخارمیشدیر. آذربایجانین قوزئیی روسیه‌نین، گونئیی ایسه ایرانین ایداره‌چی‌لیگینه کئچمیشدیر.

يازان : عباس ائلچین سه شنبه ۱۴۰۰/۰۱/۱۰ |

خوجالی سوی‌قیریمی دونیانین گؤزو ایله

خوجالي ساکينلري ايله گؤروشن ژورناليستلر

واشينگتون پوست، 28 فئورال 1992

 آذربايجان شهرلرينده دفن اولونموش داغليق قاراباغ شهيدلري

قاچقينلار ائرمني هوجوملاري زاماني يوزلرله اينسانين اؤلدورولدويونو دئيير

 توماس قولتس، آغدام، آذربايجان، 27 فئورال

      دؤيوش وضعيتينده اولان داغليق قاراباغ آنکلاوي‌نين شرقينده يئرلشن بو شهرين باش مسجيدي‌نين خيدمتچييلري دئديلر کي، بو گون اونلار ائرمنيلرين چرشنبه گونو ايشغال ائتديگي آنکلاودا يئرلشن آذربايجان شهريندن گتيريلميش 17 نفري دفن ائديبلر.

      آنکلاوين پايتاختي ستئپاناکئرتين شيمال-قربينده يئرلشن و 6.000 نفر اهاليسي اولان خوجالي شهريندن اولان قاچقينلار هوجوم زاماني قادين و اوشاقلار داخيل اولماقلا 500 نفرين اؤلدورولدويونو دئديلر. آغدام مسجيدي‌نين ديرئکتورو سيد صاديقوو بيلديردي کي، خوجالي شهريندن اولان قاچقينلار چرشنبه گونوندن بري اونون مسجيدينه 477 مئييت گتيريبلر.

     باکي رسميلري خوجاليدا 100 نفرين اؤلدورولدويونو ايديعا ائدير، ائرمني رسميلري ايسه اؤز پايتاختلاري ايرواندان بيلديريرلر کي، جمعي 2 آذربايجانلي قتله يئتيريليب. باکي رسميسي بيلديردي کي، اونون حؤکومتي اؤلولرين دقيق ساييني بيلن زامان آذربايجانليلارين غضبلنه‌جگيندن ناراحاتدير.

    بوگون بورادا گؤردويوموز 7 جنازه‌دن ايکيسي اوشاق، اوچو قادين ايدي. آغدام خسته‌خاناسيندا موعاليجه اولونان ديگر 120 قاچقين آغير يارالاردان اذيت چکير.

    راضييه آسلانووا آغداما چرشنبه گونو گئجه چاتيب. او، دئدي کي، چرشنبه آخشامي گئجه خوجالييا هوجوما کئچن ائرمنيلر دايانمادان آتيرديلار. اونون اري و کورکه‌ني اؤلدورولموش، قيزي ايتکين دوشموشدور.

    داغليق قاراباغدان بورا قاچيب گلن قاچقينلار آراسيندا کئچميش سووئت داخيلي قوشونلاريندا خيدمت ائدن ايکي تورکمن عسگري وار ايدي. اونلار اؤتن جومعه حربي حيصه لريني ترک ائتميش و خوجاليدا سيغيناجاق تاپميشلار. عسگرلر دئدي کي، ائرمني چاووشلاري اونلاري "موسلمان اولدوقلاري اوچون" دؤيوردولر.

    فراريلر بيلديردي کي، اونلارين کئچميش حربي حيصه‌سي 366-جي آلاي خوجاليني ايشغال ائدن ائرمني حربچيلريني دستکله‌ييردي. اونلار بيلديردي کي، قادين و اوشاقلارا قاچماغا کؤمک ائديرديلر. عسگرلردن بيري آغامحمت موتیف دئدي: "بيز داغلاردان کئچه‌رک بير قروپ گتيريرديک. بو زامان ائرمنيلر بيزي گؤردو و آتش آچماغا باشلاديلار. اون ايکي نفر اؤلدورولدو".

يازان : عباس ائلچین یکشنبه ۱۳۹۵/۱۲/۰۸ |